Okuma Güçlüğünün Türleri

Okuma güçlükleri ile ilgili yapılan araştırmalar, öğrencilerin okuma profillerinin farklı olduğunu göstermektedir.  Okuma gelişimi boyunca yaygın olarak karşılaşılan okuma güçlüğü türleri:

Kelime tanımada yaşanan özel güçlükler,

Okuduğunu anlamada yaşanan özel güçlükler,

Karma okuma güçlükleri olmak üzere üç başlık altında toplanmaktadır (Spear-Swerling, 2011; Spear-Swerling, 2015; Valencia, 2011).

Bu üç farklı okuma güçlüğü türünü Spear-Swerling (2016) bir Venn şeması ile göstermiştir. Şemaya göre kelime tanımada yaşanan özel güçlükler, okuduğunu anlamada yaşanan özel güçlükler ve her ikisini de içeren karma okuma güçlükleri yer almaktadır.

Şekil 1.Okuma Güçlüğü Türleri

Kelime Okumada Yaşanan Güçlükler

Okuma güçlüğü olan öğrencilerde, en kapsamlı şekilde araştırılan okuma güçlüğü türü kelime okumada yaşanan güçlüklerdir. Bunun yanı sıra en uzun araştırma geçmişine sahip olandır. Her ne kadar bazı araştırmacılar kelime tanıma güçlüklerine bazı alt türler eklemeye çalışsa da ortografik ve fonolojik disleksi gibi (örn., Castles ve Coltheart, 1993), kanıtlar bu okuma güçlüğü türüne sahip çoğu öğrencide fonolojik bir eksiklik olduğunu göstermektedir (Stanovich, 2000) ve disleksi terimi bu okuma güçlüğü türü ile eş anlamlı hale gelmiştir. Okuma sürecinde meydana gelen bu bozukluk disleksi olarak adlandırılmaktadır. Disleksi yaşa uygun zeka seviyesi, eğitim olanakları ve yeterli dinlediğini anlama becerisine rağmen, sözcük düzeyinde okuma, çözümleme ve heceleme problemleri ile sesli okuma akıcılığında oluşan bozukluklarla karakterize olan genetik temelli nörogelişimsel bir okuma bozukluğudur (Lyon, Shaywitz, ve Shaywitz, 2003). Kelime tanıma ile ilgili zorluk, okuma güçlüğünün açık ara en belirgin belirtisidir ve yaygınlığı o kadar büyüktür ki, kelime düzeyinde okuma güçlüğünün disleksi olarak bilinen en derin okuma güçlüğüyle eşanlamlı olduğu konusunda fikir birliği vardır (Invernizzi ve Hayes, 2011). Gerçekten de, Uluslararası Disleksi Derneği (IDA) tarafından sunulan disleksi tanımının kendisi de, kelime tanımaya odaklanır ve güçlüğü öncelikle "doğru ve / veya akıcı kelime tanıma ve zayıf yazım ve kod çözme yetenekleriyle karakterize edilen zorluklar" olarak tanımlar (IDA, 2002). Belirli kelime tanıma zorlukları, temel okuma becerilerinin ilk öğrenildiği okulda erken yaşlarda ortaya çıkar. Örneğin zayıf sesbirimsel farkındalık, kelimeleri oluşturmak için sesleri birleştirmede olağandışı zorluk veya konuşulan kelimelerdeki sesleri bölümlere ayırmada zorluk, genellikle bu zorluklarla ilişkilendirilmektedir (Spear-Swerling, 2011). Kelime tanıma ile ilgili bu temel sorunlar, akademik başarının tüm alanlarını kapsayan genel okuma ve yazma akıcılığı ile ilgili sınırlılıklara yol açmaktadır.

Okuduğunu Anlamada Yaşanan Özel Güçlükler

Bu okuma güçlüğü türü, kabaca kelime tanıma ve ses bilgisi becerilerinde herhangi bir problem olmamasına karşın, okuduğunu anlamada yaşanan özel güçlükler olarak tanımlanmaktadır.  Okuduğunu anlamada özel güçlükleri olan öğrenciler kelimeleri doğru bir şekilde tanıyabilir, heceleyebilir ancak okuduğunu anlamada sorunlar yaşarlar. Anlama problemleri genellikle dördüncü sınıfta veya daha sonraki dönemlerde ortaya çıkar ve geçmiş okuma yaşantılarında kelime çözme zorlukları yoktur. Okuduğunu anlamada özel güçlüğü olan birçok öğrenci okuduğunu anlamanın yanı sıra dinlediğini anlamayı da etkileyen zayıf sözlü dil becerilerine sahip olabilir. Yani öğrencilerin sözlü dil becerilerinde yaşadıkları bu güçlük doğası gereği fonolojik (ses bilgisi) olmamakla birlikte dil ve konuşma güçlüğü kriterlerini karşılamak için yeterince şiddetli olmayan dil sorunlarını içermektedir (Scarborough, 2005). Fonolojik olamayan dil ve konuşma güçlükleri, sözel dil becerilerinin anlam (semantik) ve sözdizimi (sentaks) gibi bileşenleriyle ilgili olabilir ve metinlerde kullanılan dilin yapısı ve içeriği zorlaşmadığı sürece okuduğunu anlamayı etkilemeyebilir (Spear‐Swerling, 2011)

Karma Okuma Güçlükleri

Karma okuma güçlüğü olan öğrenciler hem kelime tanımada hem de anlamada problemler yaşarlar (Spear-Swerling, 2016). Karma okuma güçlüğüne sahip olan öğrenciler kelime tanıma becerilerinin yanı sıra okuduğunu anlama becerilerinde güçlükler yaşarlar ancak okuduğunu anlamada yaşanan zorluklar sadece kelime tanıma becerilerinde yaşanan güçlükle açıklanabilecek bir durum değildir. Ayrıca bu okuma güçlüğü türü, çalışan bellek sorunları, kelime bilgisinin, dinlediğini anlama ve çıkarım yapma becerilerinin zayıf olmasından da kaynaklanmaktadır (Spear‐Swerling, 2011).

  Kaynaklar

Castles, A., & Coltheart, M. (1993). Varieties of developmental dyslexia. Cognition, 47, 149- 180.

Compton, D. L., Fuchs, L. S., Fuchs, D., Lambert, W., & Hamlett, C. (2012). The cognitive and academic profiles of reading and mathematics learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 45(1), 79-95.

Deno, S. D. (2003). Developments in curriculum based measurement. Journal of Special Education, 37, 184-192.

Denton, C.A., Vaughn, S. Fletcher, J. M.(2003) Bringing research-based practice in reading  intervention to scale. Learning Disabilities Reserach And Practice, 18, 3 201-211.

Fletcher, J. M., Lyon, G. R., Fuchs, L. S., & Barnes, M. A. (2007). Learning disabilities: From identification to intervention. Guilford.

Invernizzi, M., & Hayes, L. (2011). Developmental Patterns of Reading Proficiency and Reading Difficulties In A. McGill-Franzen & R. L. Allington (Eds.), Handbook of reading disability research (pp. 219–231). Routledge.

Kavale, K. A. & Reese, J. H. (1992). The character of learning disabilities. Learning Disabilities Quarterly, 15, 74-94.

Lyon, G. R., Shaywitz, S. E., & Shaywitz, B. A. (2003). A Definition of Dyslexia. Annals of Dyslexia, 53, 1-14.

International Dyslexia Association. (2002, November 12). Dyslexia basics. Retrieved from http://www.interdys.org/ewebeditpro5/upload/definition_Fact_Sheet_3-10-08.pdf

Scarborough, H.S. (2005). Developmental relationships between language and reading: Reconciling a beautiful hypothesis with some ugly facts. In H.W. Catts & A. Kamhi (Eds.), The connections between language and reading disabilities (pp. 3-24). Mahwah, NJ: Erlbaum.

Spear-Swerling, L. (2011). Patterns of Reading Disabilities across Development. In A. McGill-Franzen & R. L. Allington (Eds.), Handbook of reading disability research (pp. 219-231). Routledge.

Spear-Swerling, L. (2015). The power of RTI and reading profiles: A blueprint for solving reading problems. Brookes Pub.

Spear‐Swerling, L. (2016). Common types of reading problems and how to help children who have them. The Reading Teacher, 69(5), 513-522.

Stanovich, K. E. (1996). Toward a more inclusive definition of dyslexia. Dyslexia, 2(3), 154-166.

Stanovich, K. E. (2000). Progress in understanding reading: Scientific foundations and new frontiers. Guilford Press.

Valencia, S. W. (2011). Reader Pro les and Reading Disabilities. In Handbook of reading disability research (pp. 37-47). Routledge.